Phân tích tác phẩm Về luân lý xã hội ở nước ta như thế nào? Hãy cùng Trường Cao Đẳng Kiên Giang tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Phân tích tác phẩm Về luân lý xã hội ở nước ta chọn lọc hay nhất
Phan Châu Trinh (1872-1926) là một nhà yêu nước nổi tiếng. Lợi dụng thực dân Pháp, cải cách, đổi mới mọi mặt, làm giàu cho dân, làm cho nước mạnh lên, trên cơ sở đó tạo nên nền độc lập dân tộc, đó là chủ trương cứu nước của ông. Và đặc biệt ông luôn ý thức Phan Châu Trinh dùng văn chương để châm ngòi cách mạng, tác phẩm của ông có tính hùng biện, lập luận chặt chẽ, thấm nhuần tinh thần yêu nước và tinh thần dân chủ trong sáng. Một trong những tác phẩm lớn của Phan Châu Trinh là Đạo Đức Học và Đạo Đức Đông Tây, và bài “Về Đạo Đức Xã Hội Nước Ta” là một đoạn trích từ phần thứ ba của tác phẩm này. Các đoạn trích phơi bày những hiện thực đen tối của xã hội và nêu bật lòng dũng cảm của những người yêu nước đấu tranh cho lý tưởng tập thể tiến bộ vì tương lai tươi sáng của dân tộc. Với nội dung của đoạn trích này, tác giả mong muốn kêu gọi toàn dân Việt Nam hãy khôi phục lại ý thức và trách nhiệm của mọi công dân đối với dân tộc và sự phát triển của đất nước. Về đạo đức xã hội của nước ta, tối ngày 19, Thành hội Thanh niên Sài Gòn (TPHCM ngày nay) có bài giảng khá dài, nội dung phong phú, luận rằng phải tìm nguyên nhân nước đã mất, bàn về đạo đức và đạo đức.
Phan Châu Trinh đã phân biệt đạo đức và đạo đức, đạo đức là bất biến, đạo đức là một cái thay đổi theo thời gian, bi kịch của sự hèn hạ và nhát gan, mất độc lập, suy vong của thời đại này sẽ kiên quyết cải tạo những luân thường suy đồi của mình và xây dựng một nền luân lý mới dựa trên truyền thống vẻ vang (cũng là chân đức), suy ngẫm về con đường cứu độ. Nội dung chính của đoạn trích kể về tình trạng nhân dân ta còn hoàn toàn không biết gì về khái niệm đạo đức xã hội. Điều kiện để xây dựng đạo đức xã hội ở Việt Nam cũng thiếu, người ta chưa biết đoàn thể, chưa tôn trọng những cái chung. Tình trạng này là do sự sụp đổ của liên minh dịch vụ dân sự. Chủ đề của đoạn trích rất rõ ràng. Tác giả cho rằng Việt Nam cần truyền bá chủ nghĩa xã hội và xây dựng công đoàn vì độc lập, tự do. Trong tác phẩm của mình, Phan Châu Trinh nói về đạo đức xã hội. Vậy đạo đức xã hội mà tác giả nói đến là gì? Đạo đức xã hội là nền đạo đức xã hội chủ nghĩa tôn trọng quyền bình đẳng của mọi người và quan tâm đến không chỉ mỗi gia đình, mỗi quốc gia mà là toàn thế giới. Cũng theo Phan Châu Trinh, trong xã hội Việt Nam hiện đại, đạo đức gia đình (có nghĩa là mỗi gia đình đều biết đến gia đình của mình) và đạo đức quốc gia (tất cả các quốc gia đều có ý thức về bổn phận đối với quốc gia), ông lập luận, là nguyên nhân dẫn đến mất nước. Người dân chúng tôi không biết gì về đạo đức xã hội đang được thực hiện. Như Phan Châu Trinh đã chỉ ra: Ở Việt Nam không có đạo đức xã hội. anh đã viết: Để nhấn mạnh thực trạng trên, nhấn mạnh đạo đức xã hội của người châu Âu và đạo đức xã hội của người Việt Nam, ông cho rằng người châu Âu đoàn kết, sẵn sàng hợp tác, giúp đỡ. Ông cho biết mình là một người có tham vọng và tôn trọng quyền của người khác. Bất cứ khi nào người nắm quyền lực hay chính trị muốn đàn áp lợi ích riêng tư của một người hay một nhóm, họ van xin, phản kháng cho đến khi nghe, hoặc ra lệnh. Nếu coi một nét đặc thù của loại vãn diễn thuyết là sự giao tiếp sống động giữa người nói và người nghe thì đối tượng hướng tới của bài diễn thuyết được trích học ở đây trước hết là những người trực tiếp nghe Phan Châu Trinh nói vào đêm 19/11/1925 tại nhà Hội Thanh niên Sài Gòn. Rộng ra, đó là những đồng bào thân yêu của diễn giả – những người biết đau nỗi đau mất nước, đang muốn chia sẻ với ông những trăn trở trong việc xác định con đường đi tới cho cả xã hội. Những cụm từ, những câu trong bài có thể giúp ta nhận ra đối tượng đó: người nước mình, người mình, anh em, dân Việt Nam, luân lý của bọn thượng lưu là thể để nói cho anh em dễ hiểu mà thôi – ở nước ta là thế đấy! Đặc điểm chung của thành ngữ này là cách đặt câu hỏi thẳng gây ấn tượng mạnh cho người nghe. Chúng ta có thể thấy những phẩm chất này trong đoạn văn này. Sau đó, như để đo khả năng hiểu đơn giản, thậm chí xuyên tạc vấn đề của nhiều người, tác giả đã thêm một cụm từ để loại bỏ sự dài dòng ra khỏi nội dung bài giảng. Nó là tự giải thích. Câu này thể hiện rõ sự sinh động trong tư duy của tác giả và sự tế nhị trong quan hệ giao tiếp. Khẳng định lại sức mạnh ngôn từ của tác giả một lần nữa. Từ câu “Các nước xã hội chủ nghĩa châu Âu” đến câu “Gặp người bị nạn trên đường cũng chẳng thèm bận tâm”, tác giả đã so sánh châu Âu, nước Pháp và chính mình, đó là nghĩa vụ giữa người với người. Đằng sau điều này, tất nhiên, chúng ta vẫn có thể thấy cái nhìn của tác giả về sự thấp kém của chính chúng ta trong những vấn đề còn tồn tại về sự công bằng và hiểu biết. Theo tác giả, nguyên nhân sâu xa của việc người dân không biết đến công đoàn và sự quan tâm của công chúng là sự thối nát của bọn phản động và quan lại. Từ đây, tác giả hướng các cuộc tấn công chống lại họ (có khi gọi học trò, có khi đeo thắt lưng mũ, áo thụng đen, có khi quấn quýt, ưu tú). Chỉ cần quan sát cách tác giả gọi tên họ, có thể thấy Phan Châu Trinh rất căm ghét các quan Nam triều, chứ đừng nói đến việc lên án tội ác của họ. Dưới con mắt của tác giả, sự chuyên chế của vua chúa là tệ hại đến mức phải phủ nhận hoàn toàn. Một ví dụ đáng chú ý minh họa thái độ tiêu cực này. Những người đội mũ vành đi qua, những người đội khăn xếp đen cúi đầu, tiếng phổ thông ở trên. Còn một giờ nữa để trở thành một tên cướp có giấy phép. Sự xuất hiện của những câu cảm thán cho thấy tác giả không chỉ phát biểu chính kiến bằng lý trí tỉnh táo mà còn bằng trái tim tràn trề cảm xúc, chan chứa niềm xót xa cùng nỗi đau về tình trạng đình trệ thê thảm của xã hội Việt Nam. Qua trạng thái cảm xúc ấy, ta nhận rõ phẩm cách trung thực, cứng cỏi, quyết liệt của một nhà cách mạng toàn tâm toàn ý đấu tranh vì dân chủ, vì tiến bộ xã hội. Sự kết hợp chặt chẽ giữa yếu tố biểu cảm với yếu tố nghị luận là một đặc điểm nổi bật của vãn diễn thuyết. Những câu cảm thán, câu hỏi tu từ, các cụm từ người nước ta, ông cha mình, một số trường hợp mở rộng thành phần câu để nhấn mạnh (như ở câu Luân u của bọn thượng lưu – tôi không gọi bọn ấy là thượng lưu, tôi chỉ mượn hai chữ thượng lưu nói cho anh em dễ hiểu mà thôi – ở nước ta là thế đấy!) đầy ắp màu sắc cảm xúc đã làm cho lý lẽ của bài diễn thuyết tăng thêm sức thuyết phục. Ta luôn thấy ở đây mối giao hòa, giao cảm giữa người nói và người nghe. Đó là một trong những điều kiện quan trọng làm nên khả năng lay chuyển nhận thức và tình cảm ở người đọc của bài diễn thuyết.
Phan Châu Trinh cho rằng giữa việc truyền bá chủ nghĩa xã hội với việc xây dựng toàn diện sự nghiệp tự do, độc lập có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Tác giả luôn biết hướng đến mục tiêu cuối cùng (tự do, giành độc lập) nhưng cũng rất cẩn trọng trong việc lựa chọn bước đi. Nhận thấy một thực tế nhức nhối là dân trí nước ta và tính đoàn kết của nhân dân ta quá thấp (ngăn cản các âm mưu cứu nước), Người tất nhiên kêu gọi xây dựng tổ chức công đoàn. Lật đổ chế độ quân chủ thối nát nhưng nếu bạn muốn thành lập công đoàn, không gì bằng truyền bá chủ nghĩa xã hội trong người Việt Nam. Lập luận như vậy là rất chặt chẽ và rất thuyết phục. Trên cơ sở phân tích thực trạng và nguyên nhân đạo đức xã hội ở nước ta, đoạn cuối của văn bản đề cập đến những giải pháp và chính sách truyền bá chủ nghĩa xã hội trong nhân dân Việt Nam. Xã hội ta muốn có đạo đức thì trước hết cần có tổ chức công đoàn, tổ chức công đoàn tạo nên sức mạnh, sự đoàn kết sâu sắc trong tập thể mọi người. Đồng thời, phải “truyền bá chủ nghĩa xã hội trong nhân dân Việt Nam”, giúp nhân dân Việt Nam nhận thức đúng, hiểu sâu về chủ nghĩa xã hội, đạo đức xã hội. Đọc bài văn của Phan Chu Trinh người đọc bị thuyết phục bởi cái tâm với đất nước, với nhân dân, với sự nghiệp vĩ đại và khát vọng độc lập cho dân tộc. Cái tâm ấy được thể hiện qua cách tài diễn thuyết, qua cách lập luận chặt chẽ ngôn ngữ trong sáng mà gợi cảm. Bởi thế dù con đường cách mạng ông đã đi chưa thực sự đem lại độc lập do dân tộc Việt Nam, nhưng mãi mãi lịch sử ta con người đất Việt biết ơn và tự hào về ông.
